5. Iraultza Amerikarra

Hispanoamerikan.

XVIII.mendean Ingalaterrak Amerikan 13 kolonia zituen.

Kolonoak ziren, XVIII.mendean kolonialismoa hedatzen da. Zer da? Koloniak konkistatu munduko beste lekuetan. Ingalaterrak Ipar Amerikan koloniak konkistatu zituen. Konkistatzaileari metropolia deritzo. Kolonia probintzia bat da. Han zegoen guztia metropoliarena zen. Lurraldeak metropoliaren menpeko lurrak izango dira. Ilustrazioak ailegatzen dira kolonoen artera. Kolonoak pizten dira.

Ideia horiek pil-pileen artean dago, gainera, kolonien egoera berezia zen. Zergak ordaindu, bigarren mailako biztanleak dira. Tasak ordaindu, bidesaria ordaindu…

Ingalaterrak ezartzen die inposaketa, merkataritza egin al dute, baina, bakarrik Ingalaterrarekin. Dena Ingalaterrari. Monopolio komertziala.

Ingalaterran ganberan ezin zuten parte hartu.

Eskubide horiek ezin zutenez eduki, lehertu egin ziren ilustrazioaren ideiak atera ziren.

Bostonera hurbildu zen itsasontzi bat “te” betez. Te-ko kutxak bota zituzten uretara. Lehenengo matxinada izan zen. Koloniak bildu eta gutun bat zinatu zuten. Amerikako Estatu Batuen Independentzia Ituna deklarazioa. 1776ko uztailaren 4an gertatu zen.

Herrialde berrien oinarriak ilustratuenak ziren.

Ingalaterrak ezin zuen hori onartu.

Thomas Jefferson AEBko aita da.

Guda bat egin zuten 8 urtekoa. Independentzia gerra deiturikoa. Bertokoek Europa osoko laguntza lortu zuten.

Frantzia eta Espainia, AEBri lagundu zioten. Koloniak galtzen badute, ahulagoak izango direlako.

Ingalaterrak galdu egin zuen, hainba diru galdu zuen ere.

Yorktown-eko porrota gertatu eta gero, Ingalaterrak estatu horien independentzia onartu egin zuen.

Gobernu eredu bat behar da, errepublika bat bihurtu ziren. Agintari gorena aukeratu behar dute. Horko eremuko agintari bat George Washington izan zen lehenengo presidentea.

Errepublika federala erabaki zuen. Lurraldea estatu libreak balira bezala tratatu zituen ia-ia estatu independenteak ziren. Lege batzuk betetzen.

Gobernuak justizia, hezkuntza, nazioarteko merkataritza, kanpo politika, ekonomia, armada, moneta… ahalbidetzea lortu zuten.

Orain Amerikarrek munduko lehen konstituzioa dute. Lege askoren kodea da, bihurtzen da lurralde bateko koderik goikoena. Eskubide deklarazioa han ere jarri zuten.

Erlijio askatasuna. Prentsa askatasuna. Adierazpen askatasuna. Bildu al dira bilera bat egiteko. ABEAS CORPUS.

Iraultza amerikarra mundu osoan ematen da.