3. Pentsamendu liberala

Argien mendea deitzen da mende hau, beste mendeak, mede ilunak deitzen dira.

Argia da Ilustrazioagatik.

1. Zer da ilustrazioa?

Erdi aroko mendeetan ez dira aurrerapenik ematen. Artea, zientzia... galtzen dira.

Agertzen da orduan, ilustrazioa. Pertsonak badira ilustratuak, hau da, jakintsuak, irakurleak,. idazleak...

Korronte intelektualean aritzen direnak ilustratuak dira.

Ematen da XVIII.mendean, Frantzian.

Aitzindariak frantzesak ziren eta herrialde guztietara ailegatu ziren argiaren abiadurarekin.

Teoria berri hauek izango dira giza aldaketaren hasiera.

Nortzuk ziren?
John Lock eta Isaak Newton

• John planteatzen du teoria berri bat; botereen banaketa. Absolutismoaren kontrako jarrera artzen du. Politika arloan kolokan jartzen hasten dute.
• Isaak zientzia modernoaren aita da. Behaketak eta frogak egin behar direla esan zuen.

Ilustratuek gauza guztien gainetik gauza bat defendatzen zuten: Burua.

Dena arrazoitu behar zen arlo guztietan.

Arrazoiaren bidez ezagutza lortzen da, eta horien bidez, zoriontasuna.

Arrazoia erabiltzen badugu, gauza gehienak jakingo ditugu.

Ezagutza irakaskuntzarekin lortzen da. Horrexegatik oinarrizko irakaskuntza bultzatu zuten. Guztiontzat irakaskuntza orokorra sustatu zuten. Tolerantzia.

Erlijioa ez zen haien gauza. Ez ziren pertsona erlijiosoak. Arrazonamendurik gabe ez dute sinezten.

2. Argien filosofoak

Filosofoak frantsesak ziren:

·         Rosseau

·         Diderot

·         Voltaire

·         Montesquiev

Haien testuetan hasi ziren idazten askatasuna, berdintasuna… estamentuzko gizartea ez zela komeni defendatzen zuten.

Pertsonaren balioa, jakinduriaren, lanaren legez igo ala jaitzi al zuen. Gizartearen onurako izango da. Mugikortasun soziala defendatzen zuten.

Pentsamendu ekonomikoa

Mende ilun horietan, gizartearen aberastasuna material preziatuen arabera zihoan.

Merkatalismoa bota nahi zuen. Fisiokrazian zin egiten zuten. Nekazaritza jarduera ondo antolatu zuten. Nekazari bakoitzak bere lurretan lan egin behar zutela sustatzen dute. Hauek ideak planteatzen zituzten baino ez zituzten irakurtzen egiten.

Zergatik ez ematea. Nekazaritza izan behar da herrialde moderno baten diru-iturria.

Jabego pribatua defendatzen zuten.

Pentsamendu Politikoa

Gizarte osoa astintzen dute. Mundu berri bat proposatu zuten, gaur egungo mundua.

Liberalismoa: liberalizatu behar zen. Gizartea, politika etab. behar zirela defendatzen zuten.

Montesquiev

Botereak independenteak izan behar zirela esan zuen. Planteatzerakoan, ondoan zeuden pertsonak tontakeria bat zela esaten zuten.

Rosseau

Itun soziala, demokrazia modernoaren basea, sustatu zuen. Azaldu zuen nazio subiranotasunaren printzipioa, baina berak esaten zuen herritarretik erregeraino aiegatzea. Herriaren subiranotasuna. Botereen bidez, herrialdeak haren artean agintari gorena aukeratu dute. Demokraziaz. Demokraziaren aita zen.

Voltaire

Erregearen boterea mugatu zuen. Erregearen boterea parlamentuari emango diote. Boterearen banaketa ere defendatzen zuen. Ogasun sistema bat behar dela esaten zuen. Funtzionario batzuek ogasun sistema kontrolatu. Gero, diru hori kontatu eta zatitu hobekuntzak egin dezatela. Zenbat eduki, zenbat gastatu.

3. Entziklopedia

Ideiak idazteko lekua zen. Diderot eta D’Alembertek asmatu zuten. Entziklopediagatik mundu osora garraiatu ziren, horregatik, ilustrazioa ez zen galdu baizik eta  piztu egin zen.

Antzinako erregimena desegiten hasten da pentsaera hauengatik.